Architektura bizantyjskaArchitektura bizantyjska zaczęła rozwijać się na początku średniowiecza (około Vw.) na terenie Cesarstwa Bizantyjskiego i w kręgu jego działania. Sztuka bizantyjska była oficjalną sztuką Kościoła Prawosławnego, stąd architektura bizantyjska związana była głównie z budowlami sakralnymi. Architektura ta wywodzi się z antycznych tradycji Grecji i Rzymu oraz elementów sztuki hellenistycznego Wschodu. Zasadniczą cechą architektury bizantyjskiej jest skłonność do przepychu i bogactwa dekoracji oraz dominujące we wszelkim zdobnictwie tematy sakralne, a zwłaszcza wizerunki Chrystusa.
Mury zewnętrzne świątyń pozostawiano w stanie surowym, urozmaicano je wnękami, dekoracyjnym układem cegieł, a czasem mozaiką. Główne zdobnictwo było jednak wewnątrz świątyni. Wejście do świątyni, poprzez narteks, było zawsze od zachodu, a ołtarz po stronie wschodniej. Ołtarz oddzielony był od części przeznaczonej dla wiernych przegrodą ołtarzową (balustrada), która z czasem przekształciła się w ikonostas, z zawieszoną pośrodku ikoną. Po obu stronach absydy (półkolistej wnęki) mieszczącej ołtarz, znajdowały się dwa małe pomieszczenia pełniące funkcje liturgiczne (pastoforia). Wewnętrzne zdobienia stanowiły okładziny marmurowe, rzeźbienia, mozaiki i freski. Na ścianach wieszano ikony i dary wotywne. Na głównej kopule bardzo często umieszczano wizerunek Pantokratora - Chrystusa Władcy Świata. Po podboju Grecji przez Turcję sztuka Grecka kontynuowała wzory bizantyjskie, traktując je jako narodowe. Największe skupienie kościołów bizantyjskich w Grecji jest w Salonikach. Agios Dimitros jest największym kościołem w Grecji i jednym z najstarszych (z V wieku). Został on całkowicie odbudowany po pożarze w 1917 r. Mimo pożaru zachowały się tam jedne z najwspanialszych mozaik w Grecji, przedstawiające patrona świątyni - św. Dymitra. Kościół Agia Sofia wzorowany jest na najdoskonalszym kościele bizantyjskim znajdującym się w Konstantynopolu (pod tym samym wezwaniem). Zbudowano go w połowie VIIIw., w 1585 r. został przerobiony na meczet, a w 1917 r. ponownie na świątynie prawosławną (jego pierwowzór w Stambule nadal jest meczetem). W czasie pożaru w 1917 r. uległ niewielkim uszkodzeniom. We wnętrzu znajduje się wiele mozaik i fresków z IX i X wieku. Inne ciekawe kościoły bizantyjskie Salonik to: Agios Nikolaos Orfanos, Agioi Apostoloi czy Agia Aikaterini. ![]() ![]() |