System rejestracji ludności - Hukou

Od lat 50. XX wieku w Chinach obowiązuje restrykcyjny system rejestracji ludności, który określa, gdzie dana osoba jest oficjalnie zameldowana i jakie ma prawa socjalne. System powstał, by kontrolować migrację wewnętrzną i zapobiegać masowemu napływowi ludności do miast, a także by lepiej zarządzać zasobami publicznymi. Hukou to coś w rodzaju połączenia dowodu osobistego, meldunku i dostępu do świadczeń państwowych w Chinach. Jest to system obowiązkowy i dzieli obywateli, przypisując im status mieszkańca danego obszaru (wiejskiego lub miejskiego). Status Hukou jest zazwyczaj dziedziczony, co utrudnia zmianę przypisanego miejsca zamieszkania. Hukou ma ogromne znaczenie dla dostępu do usług publicznych i świadczeń społecznych. Osoby posiadające „wiejskie Hukou”, które przeniosły się do miast w celach zarobkowych, często są dyskryminowane (np. dzieci takiej osoby mogą mieć problem z dostaniem się do lokalnych szkół).

Dla kawalerów migrujących za pracą ze wsi do miast istnieją trzy główne sposoby, żeby zmienić Hukou na miejskie:

• Walory osobiste - stabilne, formalne zatrudnienie w mieście przez kilka lat oraz regularne i nieprzerwane opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne i podatków. Posiadanie dyplomu ukończenia dobrych studiów jest często najszybszą i najłatwiejszą drogą, szczególnie w miastach, które aktywnie szukają talentów (w Shenzhen wykształcenie jest kluczowym kryterium). Premiowani są kandydaci młodsi, posiadający jakieś certyfikaty, patenty, osiągnięcia zawodowe.
• Własność mieszkania - Posiadanie własnej nieruchomości nie jest wystarczające samo w sobie, ale jest silnym atutem i często wymaganym elementem w systemach punktowych przy ubieganiu się o miejskie Hukou. Jeżeli mężczyzna nie będzie miał mieszkania, czekają go o wiele większe konsekwencje - nie znajdzie łatwo żony. Zwykle jednak takich kawalerów nie stać na mieszkanie - szansą wówczas jest, gdy cała rodzina (rodzeństwo, kuzynostwo, ciocie i wujkowie) złożą się na jego zakup.
• Małżeństwo z posiadaczem miejskiego Hukou - jest jednym z najczęściej wykorzystywanych mechanizmów zmiany statusu Hukou. Małżeństwo nie daje natychmiastowego prawa do Hukou, ale rozpoczyna okres oczekiwania (np. 3-10 lat, w zależności od miasta). Współczesne chińskie małżeństwa są często transakcyjne, zwłaszcza w środowisku miejskim. Rodzice potencjalnej panny młodej (posiadającej cenne miejskie Hukou) rzadko zgodzą się na ślub swojej córki z mężczyzną, który nie ma stabilnej sytuacji ekonomicznej (stabilna praca i posiadanie własnego mieszkania). Kawaler z wiejskim Hukou musi najpierw wykazać się potencjałem zdobycia miejskiego Hukou, aby w ogóle stać się atrakcyjnym partnerem dla kobiety z miejskim Hukou. Bez tego potencjału, małżeństwo jest niemożliwe.

Posiadanie miejskiego Hukou daje pełny dostęp do systemu świadczeń społecznych w danym mieście. Obejmuje to m.in. możliwość zapisania dzieci do publicznych szkół, korzystania z miejskiej służby zdrowia, uzyskania emerytury oraz ubezpieczenia społecznego. Miejskie Hukou ułatwia również zakup nieruchomości oraz dostęp do stabilnej pracy, zwłaszcza w sektorze państwowym. Osoby bez lokalnego Hukou, mimo że pracują w mieście, często są z tych przywilejów częściowo lub całkowicie wykluczone. To właśnie te różnice sprawiają, że posiadanie miejskiego Hukou ma tak ogromną wartość społeczną i ekonomiczną.

System Hukou pozostaje jednym z głównych źródeł nierówności społecznych we współczesnych Chinach, mimo stopniowych prób jego reformowania.