Reguła (Typikon)

W X wieku została ustanowiona reguła życia klasztornego na Górze Athos – Typikon, która z mniejszymi lub większymi zmianami przetrwała do dziś. Zgodnie z nią, codzienne życie zakonników koncentruje się na modlitwie, pracy fizycznej (głównie rolniczej) i utrzymywaniu dobrostanu klasztorów. Ważną częścią ich pracy jest również wytwarzanie dewocjonaliów: pisanie ikon, plecenie czotek/komboskini (sznurów z węzełkami do odmawiania modlitwy Jezusowej), produkcja kadzideł (w monastyrskich sklepikach można wybierać spośród dziesiątków roślinnych zapachów), olejów liturgicznych, a nawet naturalnych kosmetyków roślinnych: mydeł i wód kolońskich.

Podobnie jak w innych chrześcijańskich wspólnotach monastycznych, za filary życia mnicha uważa się: czystość, ubóstwo i posłuszeństwo. Typikon przewiduje również ścisłą ascezę i posty – mnisi przestrzegają dni postnych zgodnie z kalendarzem liturgicznym, często rezygnując nawet z oleju i nabiału.

Wszystkie klasztory funkcjonują jako komuny klasztorne - mnisi danego klasztoru żyją wspólnie: celebrują liturgię, modlą się, mieszkają, spożywają posiłki i pracują razem. Przełożony klasztoru – ihumen (gr. Igoumenos) – wybierany jest przez mnichów dożywotnio i odpowiada za wszystkie sprawy wspólnoty. Jest on również członkiem Świętej Wspólnoty – 20-osobowego ciała zarządzającego Górą Athos, które sprawuje władzę religijną i administracyjną na całym półwyspie. Ihumenowi pomagają doświadczeni mnisi zwani gerondami (starzec, „ojciec duchowy”).

Członkiem wspólnoty może zostać jedynie prawosławny mężczyzna, który ukończył 18 lat, ma uregulowany stan cywilny oraz sprawy majątkowe. Kandydat musi złożyć dobrowolną deklarację chęci życia monastycznego. Nowicjusz (gr. dokimós) zobowiązany jest do zerwania wszelkich więzi ze światem świeckim. Okres próbny, poprzedzający złożenie ślubów wieczystych, trwa zwykle około dwóch lat. Zgodnie z greckim prawem, mnisi przyjmujący życie na Athos są formalnie uznawani za osoby narodowości greckiej.

Wszystkie monastyry Athos posiadają identyczny, ściśle uregulowany rozkład dnia:

• 4:00 – modlitwy poranne, nabożeństwo jutrzni i Boska Liturgia
• ok. 7:00 – wspólny posiłek
• do 12:00 – praca na rzecz klasztoru
• 12:00–15:00 – odpoczynek
• ok. 15:00–17:00 – dalsza praca
• ok. 17:00 – nieszpory, po których następuje drugi posiłek, kompleta (ostatnia modlitwa dnia) i czas na indywidualną modlitwę w celach

Integralną częścią reguły jest również avaton – zakaz wstępu kobiet na cały półwysep Athos. Zakaz ten obowiązuje także w odniesieniu do samic zwierząt domowych, z wyjątkiem kotów i drobiu, których obecność jest tolerowana ze względów praktycznych.