Jak czytać alfabet grecki - transliteracja na alfabet łaciński, wymowa oraz nazwy liter. Absolutne minimum na pierwszy pobyt w Grecji.

 
 
 

Alfabet grecki
(Το ελληνικό αλφάβητο)

Współczesny alfabet grecki, używany do zapisu języka nowogreckiego, stanowi znaczne uproszczenie w porównaniu do alfabetu starożytnego. Zrezygnowano w nim z kilku różnych akcentów, przydechów oraz znaków diakrytycznych (litery z ogonkami/kreskami), które często służyły m.in. do oznaczania dyftongów (dwuznaków). Liczba liter została zredukowana do 24 znaków (dla porównania: w alfabecie polskim mamy 32). Reprezentują one 7 samogłosek i 17 spółgłosek. Co ciekawe, liczba fonemów (czyli rzeczywistych głosek) jest mniejsza — tylko 21, ponieważ kilka liter zapisuje te same dźwięki. Której z nich użyć, to już kwestia ortografii — trochę jak w języku polskim wybór między „ó” a „u”. Ważny jest też akcent, który w wyrazach wielosylabowych musi być obowiązkowo zaznaczony — jego umiejscowienie nad różną samogłoską zwykle zmienia znaczenie wyrazu.

Największą trudność dla osób przyzwyczajonych do alfabetu łacińskiego stanowi całkowicie odmienny wygląd liter. Pomocne może być jednak to, że wiele z nich poznaliśmy w szkole, choćby na lekcjach matematyki i fizyki (np. π, β). Inną trudnością jest wymowa niektórych liter, odbiegająca od wymowy liter łacińskich, dotyczy to właściwie znaków: γ, δ, θ oraz w mniejszym stopniu σ. Pozostałe wymawia się tak jak w ich odpowiednikach (transliteracja) w alfabecie łacińskim.

Pewnym zaskoczeniem może być też zmiana wymowy niektórych liter na przestrzeni wieków — np. litera β, która w starożytnej grece brzmiała jak „b”, dziś wymawiana jest jak „w” (czyli [v]) i kilka innych. Istnieją również dwie litery, w których wymowie słychać dwie spółgłoski. Są to: ξ, wymawiane jako /ks/, oraz ψ, wymawiane jako /ps/.

Mam nadzieję, że większość tych różnic i trudności dobrze wyjaśni poniższa tebela:

Litera grecka Uwagi dotyczące wymowy (ciekawostki) Przykłady
Α α
άλφα 
[alfa]
wymawia się jak polskie a, dwuznak „αι” wymawia się jako e (fraza „alfa alfa” jest synonimem wysokiej jakości produktu lub usługi: prima sort, górna półka itp.) αγορά
[aghora]
rynek
Β β
βήτα
 [wita]
w nowogreckim wymawia się jak polskie w (w grece starożytnej wymawiane było jak b - stąd polska nazwa litery - beta); co ciekawe - obecnie nie ma w alfabecie litery oznaczającej głoskę b, więc „zastępczo” stosuje się dwuznak: mp („μπ”), wymawiany jak nasze „b” βουνό
[wuno]
góra
Γ γ
γάμμα
 [ghamma]
wymawia się jak polskie gardłowe g: gh; na początku wyrazu, przed „ι” oraz „ε” nie wymawia się (γεια σου[ja su]); aby otrzymać typowe g łączy się z k („γκ”) γάτα
[ghata]
kot

γιαγιά
[jaja]
babcia
Δ δ
δέλτα
[dhelta]
wymawia się jak angielskie th w „this” (język dotyka lekko górnych zębów i tworzy „łódeczkę”),
 aby otrzymać typowe d zapisuje się nt („ντ”)
δρόμος
[dhromos]
droga

ντομάτα
[domata]
pomidor
Ε ε
έψιλον
[epsilon]
wymawia się jak polskie e; dwuznak „ει” wymawia się jako i; (od starożytnej, półksiężycowatej postaci tej litery „ϵ” wywodzi się symbol €) έπιπλο
[epiplo]
mebel
Ζ ζ
ζήτα
[zita]
wymawia się jak polskie z; (w starożytności wymawiano jak dz, stąd też w niekórych polskich tłumaczeniach mitów, żeby przekazać dawne brzmienie, jest Dzeus a nie Zeus) ζωή
[zoi]
życie
Η η
ήτα
[ita]
wymawia się jak polskie i; (w grece starożytnej wymawiano jak długie e, a literę nazywano eta) ήλιος
[iljos]
słońce
Θ θ
θήτα
[thita]
wymawia się jak angielskie th w „both” albo „think” (język dotyka dolnych zębów) Θεός
[theos]
bóg
Ι ι
ιώτα
[jota]
w środku wyrazu oraz na początku przed spółgłoskami wymawia się jak polskie i, natomiast na początku przed samogłoskami jak j ιστορία
[istorja]
historia

Ιανουάριος
[januarios]
styczeń
Κ κ
κάππα
[kappa]
wymawia się jak polskie k; jeśli po k występuje e, to całość wymawia się kie; połączenie „γκ” wymawia się jak g καφές
[kafes]
kawa

κεφάλί
[kiefali]
głowa
Λ λ
λάμβδα
[lambdha]
wymawia się jak polskie l λέξη
[leksi]
słowo, wyraz
Μ μ
μι
[mi]
wymawia się jak polskie m μητέρα
[mitera]
matka
Ν ν
νι
[ni]
wymawia się jak polskie n νερό
[nero]
woda
Ξ ξ
ξι
[ksi]
wymawia się jak ks ξένος
[ksenos]
obcy
Ο ο
όμικρον
[omikron]
wymawia się jak polskie o; dwuznak „οι” wymawia się jako i, a dwuznak „ου” wymawia się jako u; (przed rzeczownikiem pełni rolę rodzajnika męskiego) όνομα
[onoma]
imię
Π π
πι
[pi]
wymawia się jak polskie p πόδι
[podhi]
noga
Ρ ρ
ρο
[ro]
wymawia się jak polskie r ρύζι
[rizi]
ryż
Σ σ,ς
σιγμα
[sighma]
wymawia się jak s przed samogłoskami i spółgłoskami bezdźwięcznymi, albo jak z przed spółgłoskami dźwięcznymi; znak „ς” stawia się tylko na końcu wyrazu (τελικό σίγμα [teliko sighma] - czyli końcowe s) σινεμά
[sinema]
kino

κοσμος
[kozmos]
świat
Τ τ
ταυ
[taf]
wymawia się jak polskie t τρύπα
[tripa]
dziura
Υ υ
ύψιλον
[ipsilon]
obecnie wymawia się jak polskie i, ale dawniej jako u; po samogłoskach „α” i „ε” wymawia się jako f lub w; dwuznak „ου” wymawia się jako u ύμνος
[imnos]
hymn
Φ φ
φι
[fi]
wymawia się jak polskie f φως
[fos]
światło
Χ χ
χι
[hi]
wymawia się jak polskie h lub ch, jeśli po h występuje e, to całość wymawia się hie
(kiedy mowa o czymś/kimś nieznanym określa się to/tę osobę literą Χ - analogicznie jak w j. polskim)
χαρτί
[charti]
papier

χέρί
[hieri]
strony

όχι
[ochi]
nie
Ψ ψ
ψι
[psi]
wymawia się jak ps (zwrot ψι-ψι - „psi-psi” to odpowiednik polskiego przywołania kota - „kici-kici”) ψωμί
[psomi]
chleb
Ω ω
ομέγα
[omegha]
obecnie wymawia się jak polskie o, ale w starożytności było to długie o - stąd nazwa: „o wielkie”, w odróżnieniu od „o małego”, czyli: omikron ώρα
[ora]
godzina

Niektóre zestawienia dwóch liter — samogłosek (dyftongi) lub spółgłosek — wymawia się inaczej, niż można by sądzić po ich zapisie. Dodatkową trudnością jest to, że niektóre z tych połączeń mają różną wymowę w zależności od miejsca w wyrazie (na początku lub w środku) albo od tego, jaka litera po nich następuje. W języku greckim takich dwuznaków jest 13 i warto je dobrze zapamiętać, bo pojawiają się bardzo często:

Dwuznak Wymowa Przykłady
αι e αίμα [ema] - krew
αυ aw
af
αυγό [awgho] - jajko
αυτί [afti] - ucho
ει i ειρήνη [irini] - pokój
ευ ew
ef
Ευρώπη [ewropi] - Europa
ευθεία [efthija] - linia prosta
οι i οικογένεια [ikojenia] - rodzina
ου u ουρανός [uranos] - niebo
γγ ng
ngh
Αγγλία [anglija] - Anglia
άγγελος [anghielos] - anioł
γκ g
ng
γκολφ [golf] - golf
άγκυρα [angira] - kotwica
μπ b
mb
μπαμπάς [babas] - tato
κομπόστα [kombosta]-kompot
ντ d
nd
ντομάτα [domata] - pomidor
ντροπή [ndropi] - wstyd
γχ nch άγχος [anchos] - stres
τζ dz τζάμι [dzami] - szyba
τσ ts, c τσέπη [cepi] - kieszeń

Głoskę i można zapisać na 5 sposobów: Η η, Ι ι, Υ υ, Ει ει, Οι οι
Głoskę e można zapisać na 2 sposoby: Ε ε, Αι αι
Głoskę o można zapisać na 2 sposoby: Ο ο, Ω ω

Znak diarezy czyli dwie kropeczki nad literą stosuje sie wtedy, gdy dla odróżnienia dwuznaków samogłoskowych każdą z samogłosek czyta się osobno np.:
Παναθηναϊκός [panathinaikos] - wszechateński (także: nazwa drużyny piłkarskiej)

Za wyjątkiem γγ wszystkie pozostałe takie same spółgłoski występujące obok siebie czyta się pojedyńczo np.: άμμος [amos] - piasek.

Alfabet grecki jest też podstawą greckiego systemu liczbowego, powszechnie używanego w starożytnej Grecji, a czasami również współcześnie.


wstecz dalej

 
 
LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK